Tanım: TBMM’nin 23 Nisan 1920’de açılmasından sonra, ülkenin yönetimini gerçekleştirmek ve yürütme gücünü kullanmak için oluşturulan kurula verilen isimdir.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş:
Osmanlı’da yürütme organı önce Divan-ı Hümayun, sonra Meclis-i Vükelâ/Heyet-i Vükelâ idi.
TBMM açıldıktan sonra bu görev İcra Vekilleri Heyeti’ne geçti.
Görev süresi: Cumhuriyet’in ilanına kadar (1920–1923) beş ayrı İcra Vekilleri Heyeti görev yaptı.
Başkanlık: Heyetin başında “Reis” (başvekil) bulunurdu. Örneğin:
Heyet: Mustafa Kemal Paşa (3 Mayıs 1920 – 24 Ocak 1921)
Heyet: Fevzi Çakmak (24 Ocak 1921 – 19 Mayıs 1921)
Cumhuriyet sonrası: 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilince, 1 Kasım 1923’te İsmet İnönü başkanlığında 1. Cumhuriyet Hükümeti kuruldu ve “İcra Vekilleri Heyeti” adı kullanılmaz oldu.
| Dönem | Yürütme Organı Adı | Açıklama |
|---|---|---|
| Osmanlı Klasik Dönem | Divan-ı Hümayun | Padişahın başkanlığında yürütme organı |
| II. Mahmut sonrası | Meclis-i Vükelâ | Bakanlar kurulu benzeri yapı |
| TBMM (1920–1923) | İcra Vekilleri Heyeti | İlk Meclis hükümeti, yürütme organı |
| Cumhuriyet sonrası | Bakanlar Kurulu | Günümüzde Cumhurbaşkanlığı Kabinesi |
“İcra Vekilleri Heyeti” ifadesi, Milli Mücadele döneminin özgün hükümet yapısını anlatır. Bugünkü karşılığı “kabine”dir ama tarihsel bağlamda çok daha kritik bir anlam taşır: Meclis’in hem yasama hem yürütme gücünü kendi bünyesinde topladığı bir dönemdir.
