Türk Dil Kurumu’nun (TDK) halk oylamasıyla belirlediğini açıkladığı 2025 yılının kelimesi “dijital vicdan” oldu. Ancak açıklamanın ardından dilbilimciler ve akademisyenler karara tepki gösterdi. Kavramın Türkçe kökenli olmaması ve anlam bakımından sorunlar içermesi eleştirilerin odağına yerleşti.
“eleştirilerini dilbilimsel boyuta taşıdı”
TDK, Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi (İLAUM) işbirliğiyle yürütülen “2025 Yılının Kelimesi/Kavramı” çalışması kapsamında, değerlendirme kurulu ve halktan gelen öneriler arasından seçilen beş kavramı oylamaya sundu. “Dijital vicdan”, “vicdani körlük”, “çorak”, “eylemsiz merhamet” ve “tek tipleşme” seçenekleri arasında yapılan oylamada en fazla oyu “dijital vicdan” aldı.
Ancak sonuç, dil çevrelerinde tartışma yarattı. Türk Dil Derneği kurucularından, Cumhuriyet gazetesi yazarı Sevgi Özel, TDK’nin uzun süredir dili Türkçe düşünmeye yönlendiren bir yaklaşım sergilemediğini savunarak, “Sayısal sözcüğünü tercih etmeyip ‘dijital’ kelimesini kullanmaları bilinçli bir yönelim gibi duruyor. ‘Dijital vicdan’ ifadesi son derece anlaşılmaz. Hiçbir çağrışım yapmıyor. Bu tamlama benim vicdanımı kanattı” dedi. Özel, halk oylamasına katılım sayısının da inandırıcı olmadığını ifade etti.
Prof. Dr. Mehmet Mahur Tulum ise eleştirilerini dilbilimsel boyuta taşıdı. Tulum, “Türk Dil Kurumu adına bu ciddi bir eksikliktir. ‘Dijital vicdan’ bir kelime değil, bir kelime grubudur. Üstelik bu bir sıfat tamlamasıdır ve yılın kelimesi olarak ilan edilmesi doğru değildir. Vicdan gibi soyut ve ölçülemeyen bir kavramın ‘dijital’ sıfatıyla nitelendirilmesi semantik açıdan bağdaşmaz. Bu, açık bir dil hatasıdır ve TDK’ye yakışmamaktadır” ifadelerini kullandı.
Uzmanlar, TDK’nin bu tür çalışmalarla toplumu dil konusunda yanlış yönlendirdiğini savunurken, “yılın kelimesi” gibi sembolik seçimlerin dil bilincini güçlendirecek, anlamı net ve Türkçeye daha uygun kavramlar arasından yapılması gerektiğini vurguladı.
