Mutlak butlan, hukukta bir işlemin en başından itibaren geçersiz sayılması ve bu durumun herkes tarafından ileri sürülebilmesi anlamına gelir. Türk hukuk sisteminde önemli bir yere sahip olan bu kavram, özellikle geçersizlik halleriyle ilgili tartışmalarda sıkça gündeme gelir. Son dönemde CHP Kurultayı’na ilişkin açılan davalar nedeniyle kamuoyunun dikkatini çeken mutlak butlan, özel hukukta da kamu hukukunda da yaygın olarak uygulanan bir geçersizlik türüdür.
Mutlak butlan nedir?
Mutlak butlan, hukuken geçerlilik için gerekli temel şartları taşımayan işlemlerin başından itibaren hükümsüz sayılmasıdır. Bu tür işlemler, hukuk düzeni tarafından korunmaz ve hiçbir şekilde geçerlilik kazanamaz. Mahkemeler, tarafların talebi olmasa dahi mutlak butlanı re’sen dikkate alabilir.
Kamu düzenine aykırılık, şekil şartlarının ihlali, tarafların fiil ehliyetinin bulunmaması veya işlemin konusunun hukuka aykırı olması mutlak butlanın temel sebepleri arasında yer alır.
Mutlak butlan örnekleri
Mutlak butlana yol açan durumlara ilişkin bazı örnekler şunlardır:
Evli bir kişinin mevcut evlilik sona ermeden yeniden evlenmesi
Fiil ehliyeti olmayan kişinin yaptığı sözleşmeler
Kanunda yazılı şekle bağlanan işlemlerin usule aykırı yapılması (örneğin taşınmaz satışının sözlü yapılması)
Ahlaka aykırı sözleşmeler (suç işlemek amacıyla yapılan anlaşmalar gibi)
Kanunen yasaklanmış faaliyetlere ilişkin sözleşmeler (uyuşturucu üretimi, kaçakçılık vb.)
Mutlak butlan ne zaman uygulanır?
Mutlak butlan, fiil ehliyetinin bulunmaması, kanunda öngörülen şekil şartlarının ihlali, emredici hükümlere aykırılık veya işlemin konusunun hukuka aykırılığı gibi hallerde uygulanır. Önemli bir özelliği ise, bu geçersizliklerin süreyle sınırlı olmamasıdır. Yani işlem üzerinden yıllar geçse dahi mutlak butlan her zaman ileri sürülebilir.
Mutlak butlan kararı çıkarsa ne olur?
Bir işlem mutlak butlanla geçersiz sayıldığında;
İşlem baştan itibaren yok hükmünde olur,
Geçersiz işlemden doğan hak ve borçlar ortadan kalkar,
Tarafların elde ettiği haklar geri alınır,
İşlem sonradan düzeltilerek geçerli hale getirilemez.
Resmi kayıtlara geçmiş işlemlerde (örneğin evlilik, şirket kuruluşu, taşınmaz devri) mutlak butlan kararı, kayıtların silinmesine ve hakların geri alınmasına yol açar.
CHP Kurultayı davasında mutlak butlan ihtimali
CHP’nin 4-5 Kasım 2023’te gerçekleştirilen 38. Olağan Kurultayı yargıya taşınmış ve “mutlak butlan” talepli davalar açılmıştır. Eğer mahkeme mutlak butlan kararı verirse;
Kurultay hukuken hiç yapılmamış sayılır,
Genel başkanlık, PM üyelikleri ve tüm organ seçimleri geçersiz hale gelir,
Parti yönetimi yasal zeminini kaybeder,
Yeni bir kurultay yapılması zorunlu olur,
Geçici yönetim tartışmaları gündeme gelir,
Karar, yalnızca parti içi krize değil, aynı zamanda siyasi gündeme de yansır.
Böyle bir karar, hem CHP açısından hem de Türkiye’nin siyasi tarihi açısından önemli sonuçlar doğurabilecek niteliktedir.
