Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyü arasında yaşanan ve yıllardır halk arasında anlatılan ‘Al Fadimem’ türküsünün gerçek hikâyesini ortaya çıkarmak amacıyla araştırma projesi hazırlandı.
Türk Dili ve Edebiyatı alanında TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi tarih öğretmeni Faruk Karakuş danışmanlığında 12’nci sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir tarafından hazırlanan ‘Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği’ adlı projede, türkünün gerçek hikâyesi ve ilk sözleri birinci elden kaynaklarla derlendi.
Araştırmada, halk kültürünün önemli taşıyıcılarından biri olan türkülerde zamanla yaşanan söz ve anlam değişimlerinin izleri sürüldü. Bu kapsamda ‘Al Fadimem’ türküsünün kahramanları Kadir Kilci ve Fadime Bostan ile aynı dönemde yaşamış akraba ve komşularla görüşmeler gerçekleştirildi.
Yapılan görüşmelere göre, yetim ve yoksul olan Efe Kadir’in düğün yapacak imkânı bulunmadığı için Fadime’yi kendi rızasıyla kaçırdığı, ancak Fadime’nin yaşının resmiyette küçük görünmesi nedeniyle ailesinin şikâyeti üzerine Efe Kadir’in tutuklanarak cezaevine girdiği öğrenildi. Fadime’nin ise ailesi tarafından başka biriyle evlendirildiği, bu ayrılığın Efe Kadir’in cezaevinde yaktığı türkülerle dile getirildiği belirtildi. ‘Al Fadimem’türküsünün de bu süreçte ortaya çıktığı ifade edildi.
Araştırmanın dikkat çeken bulgularından biri ise, Efe Kadir’in kendi sesinden kaydedilmiş yaklaşık 40 yıllık bir kasetin bulunması oldu. 1985 yılında Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin isteğiyle kaydedilen kasette, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat seslendirdiği tespit edildi. Bu kayıt, türkünün ilk sözlerine ulaşmada birincil kaynak olarak kullanıldı.
Saha çalışmaları sonucunda, günümüzde bilinen sözlerden farklı ve daha önce kayıt altına alınmamış kıtalar da derlenerek,‘Al Fadimem’ Türküsünün kuşaktan kuşağa aktarılırken geçirdiği değişim somut verilerle ortaya konuldu.
