Bu hamle, İran’ın nükleer programına yönelik uluslararası kaygıların arttığı ve Orta Doğu’da tansiyonun yükseldiği bir dönemde geldi. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, yaptığı açıklamada, İran’ın “gizli petrol ticareti” yoluyla yaptırımları delmeye devam ettiğini ve bu geliri “terör örgütlerini desteklemek, insansız hava araçları (İHA) ve balistik füze üretimini finanse etmek” için kullandığını belirtti.
Yaptırımlar Kimleri ve Hangi Şirketleri Hedef Alıyor?
ABD Hazine Bakanlığı’nın açıklamasına göre, yaptırım listesine eklenen isimler ve şirketler şu alanlarda faaliyet gösteriyor:
- İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) ve İran Petrol Terminalleri Şirketi (IOTC) yöneticileri,
- Birleşik Arap Emirlikleri, Hong Kong, Hindistan ve Çin’de faaliyet gösteren petrol brokerleri ve tanker operatörleri,
- İran’ın ham petrolünü taşımak için kullanılan 13 gemi,
- İran’ın petrol ihracatına aracılık eden küresel finans ağına dahil kişiler ve kuruluşlar.
Özellikle İran Petrol Terminalleri Şirketi (IOTC), İran’ın en büyük petrol limanlarından Hark Adası Terminali ve Güney Pars Kondensat Terminali’ni işletiyor ve yaptırımlarla doğrudan hedef alındı.
Bu yaptırımlar, İran’ın petrol ticaretinden elde ettiği milyarlarca dolarlık gelirin akışını kesmeyi hedefliyor. Washington, bu fonların İran’ın nükleer programını desteklemek ve bölgedeki vekil grupları finanse etmek için kullanıldığını savunuyor.
İran’ın Petrol Gelirleri ABD’nin Hedefinde
İran, son yıllarda ABD yaptırımlarına rağmen petrol satışlarını artırmayı başardı. 2023 yılında İran’ın petrol ihracat geliri 53 milyar dolara, 2024 yılında ise 54 milyar dolara ulaştı. ABD yönetimi, bu gelirlerin kesilmesi gerektiğini savunarak, “azami baskı” politikası kapsamında yaptırımları sıkılaştırma kararı aldı.
Hazine Bakanlığı yetkilileri, İran’ın petrol satışlarının büyük bir kısmının Çin’e yapıldığını ve bu süreçte Hong Kong merkezli şirketlerin aracılık ettiğini belirtti.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, “Bu yaptırımlar, İran rejiminin nükleer silah elde etme kapasitesini sınırlandırma kararlılığımızın bir göstergesidir” ifadelerine yer verildi.
İran ve Çin: Gölge Filosu Üzerinden Petrol Ticareti
İran, ABD yaptırımlarını aşmak için “gölge filosu” olarak adlandırılan gizli petrol tankerleri ağını kullanıyor. Bu tankerler, petrolü farklı ülkeler üzerinden taşırken, gemi takip sistemlerini devre dışı bırakıyor ve sahte belgelerle ticaret yapıyor.
ABD yetkilileri, bu yeni yaptırımların, İran’ın petrol ticaretinde kullandığı tanker filosunu doğrudan hedef aldığını belirtti. Hazine Bakanlığı’nın açıklamasında, İran bağlantılı gemilerin ve aracı şirketlerin kimliklerinin tespit edildiği ve bu ağların kapatılacağı ifade edildi.
Orta Doğu’daki Gerilim Daha da Artacak mı?
Bu yeni yaptırımlar, Orta Doğu’daki zaten gergin olan siyasi durumu daha da karmaşık hale getirebilir.
Son haftalarda, İsrail ve İran destekli gruplar arasında artan çatışmalar, Husi militanlarının Kızıldeniz’deki ticari gemilere saldırıları ve ABD’nin bölgedeki askeri operasyonları dikkate alındığında, Washington’un bu yaptırımları bir ekonomik baskı aracı olarak kullandığı görülüyor.
Beyaz Saray yetkilileri, yaptırımların İran’ı diplomasiye geri döndürmeyi amaçladığını belirtse de, İranlı yetkililer ABD’nin politikalarını “düşmanca” olarak nitelendirerek müzakere kapılarını kapalı tutuyor.
ABD ve Müttefikleri Nasıl Tepki Verdi?
ABD’nin İran’a yönelik bu son hamlesine Avrupa Birliği ve İngiltere de destek verdi. İngiltere Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “İran’ın petrol gelirlerini kesmek, bölgedeki istikrarı sağlamak için kritik bir adımdır” denildi.
Ancak, Çin ve Rusya, ABD’nin tek taraflı yaptırım politikalarına karşı olduklarını belirtti. Çin Dışişleri Bakanlığı, “İran’ın petrol ticareti, uluslararası hukuka aykırı bir şekilde engellenemez” diyerek, İran ile enerji iş birliğini sürdüreceğini açıkladı.
Öte yandan, ABD’nin müttefiklerinden bazıları, bu yaptırımların küresel petrol fiyatlarında dalgalanmalara yol açabileceğini ve küresel tedarik zincirini etkileyebileceğini vurguladı.
İran’dan İlk Tepki: “Yaptırımları Aşacağız”
İran yönetimi, ABD’nin yeni yaptırımlarına sert tepki gösterdi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, “Bu yaptırımlar yasadışıdır ve İran ekonomisi üzerinde hiçbir etkisi olmayacaktır. ABD, bölgedeki istikrarsızlığın tek sorumlusudur” ifadelerini kullandı.
İran, ABD’nin önceki yaptırımlarına rağmen petrol ihracatını alternatif yollarla artırmayı başarmıştı. Ülke, özellikle Çin ve Hindistan ile olan ticaret ilişkilerini güçlendirerek, yaptırımları aşmanın yollarını arıyor.
Yaptırımların Etkisi ve Gelecek Senaryoları
ABD’nin bu yeni yaptırımları, kısa vadede İran’ın petrol ticaretini yavaşlatabilir, ancak uzmanlar, İran’ın uzun vadede yeni aracı şirketler ve farklı rotalar bularak petrol satışlarına devam edebileceğini belirtiyor.
Ancak, bu yaptırımlar küresel petrol piyasasında fiyat dalgalanmalarına yol açabilir. Özellikle, İran’dan yapılan ihracatın azalması, arzda sıkıntılara neden olabilir ve ham petrol fiyatlarını yukarı çekebilir.
Sonuç olarak, ABD’nin İran’a yönelik bu son yaptırımları, bölgesel gerilimi artırabilecek ve küresel enerji piyasaları üzerinde önemli etkilere yol açabilecek bir adım olarak değerlendiriliyor.
ABD yönetimi, İran’ın petrol ticaretini sıkı bir şekilde izlemeye devam edeceğini ve gerekirse yeni yaptırımlarla baskıyı artıracağını belirtti. İran ise ekonomik alternatiflerini genişleterek bu engelleri aşmaya çalışacağını söylüyor.
Bu gelişmelerin küresel enerji piyasası ve uluslararası diplomasi üzerindeki uzun vadeli etkileri yakından takip edilecek.
