Ramazan Bayramı’nın yaklaşmasıyla birlikte zekât ve fitre sadakası hakkında vatandaşların aklındaki sorular yeniden gündeme geldi. Eskişehir İl Müftü Yardımcısı İsrafil İğde, konuyla ilgili yaptığı açıklamalarda hem dini dayanaklara hem de uygulamalara dikkat çekti.
Zekâtın tanımını yapan İğde, bunun dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda (nisap) mala sahip olan kimselerin, Allah rızası için belirli kişilere vermesi gereken belli bir miktar olduğunu belirtti. Zekâtın farz olması için malların nisaba ulaşması gerektiğini ifade eden İğde, bu malların nâmî yani artıcı özellikte olması, üzerinden bir yıl geçmiş olması ve bir yıllık borcun ve temel ihtiyaçların dışında kalması gerektiğini söyledi. Asli ihtiyaçlara da değinen İğde; barınma, yiyecek, giyecek, ulaşım, eğitim, ev eşyası ve üretim için kullanılan araç-gereçlerin bu kapsama girdiğini belirtti. Zekâta tabi malın miktarını ise “nisap” olarak tanımlayan İğde, bu ölçünün altında 20 miskal (80,18 gram), devede 5, sığırda 30, koyun ve keçide ise 40 adet olduğunu dile getirdi.
Zekâtın kimlere farz olduğunu anlatan İğde, bir kimsenin zekâtla yükümlü olabilmesi için Müslüman, akıl sağlığı yerinde, ergenlik çağına ulaşmış ve hür olması gerektiğini belirtti. Ayrıca, kişinin bir yıllık borçları ve asli ihtiyaçları dışında nisap miktarı mala sahip olması gerektiğini de sözlerine ekledi.
Zekâtın kimlere verileceğine de değinen İsrafil İğde, bu konuda Kur’an-ı Kerim’in Tevbe Suresi’nin 60. ayetini hatırlattı. Ayette geçen ifadeye göre, zekât yalnızca fakirler, düşkünler, zekât toplayan görevliler, kalpleri İslam’a ısındırılmak istenenler, köleler, borçlular, Allah yolunda cihad edenler ve yolda kalmış yolcular için farz kılınmıştır. İğde, bu grupların dışında kalan kişilere zekât verilmemesi gerektiğini vurguladı.
Zekâtın kimlere verilemeyeceğini ise net ifadelerle açıklayan İğde, Hanefî mezhebine göre zekâtın ve fitrenin; ana, baba, büyük anne, büyük baba, çocuklar, torunlar, eş, Müslüman olmayanlar, zengin kişiler ve babası zengin olan ergen olmamış çocuklara verilemeyeceğini söyledi.
Tarım ürünlerinden alınan öşür hakkında da bilgi veren İğde, bunun sözlükte “onda bir” anlamına geldiğini, dinî bir kavram olarak ise Kur’an’da açıkça yer aldığını ve tarım ürünlerinin zekâta tabi olduğunu belirtti.
Halk arasında “fitre” olarak bilinen fitir sadakası hakkında da detaylı açıklamalarda bulunan İl Müftü Yardımcısı İsrafil İğde, bu ibadetin insan olarak yaratılmanın ve Ramazan orucunu tutup bayrama ulaşmanın bir şükrü olarak yerine getirildiğini ifade etti. Ramazan ayının sonuna ulaşan ve zenginlik ölçüsüne sahip olan her Müslümanın fitre vermekle yükümlü olduğunu vurgulayan İğde, bu sadakanın vacip olduğunu, sünnetle de sabitlendiğini belirtti.
Fitre sadakasının kimler tarafından verilmesi gerektiğini de aktaran İğde, temel ihtiyaçlarının ve bir yıllık borçlarının dışında nisap miktarı mala sahip olan Müslümanların hem kendileri hem de velâyetleri altındaki kişiler adına fitre vermekle yükümlü olduklarını dile getirdi. Ayrıca fitre için malın üzerinden bir yıl geçme şartı aranmadığını da ekledi.
Fitrenin verilme zamanı konusunda da bilgi veren İğde, Ramazan Bayramı’nın birinci günü itibarıyla vacip hale gelen bu sadakanın, bayramdan önce verilmesinin daha faziletli olduğunu ifade etti. Bayram namazından önce verilmesinin müstehap olduğunu belirten İğde, bayramdan sonraya bırakılmasının mekruh sayıldığını, Şâfiî mezhebine göre ise ilk günün gün batımından sonraya bırakmanın haram olduğunu hatırlattı.
Son olarak fitre miktarının nasıl belirleneceğini açıklayan İğde, bu miktarın bir kişinin bir günlük (iki öğünlük) normal gıda ihtiyacını karşılayacak şekilde hesaplanmasının en uygun yol olduğunu söyledi. Böylece kişinin toplumun hayat standardına uygun şekilde bir fakirin bayram sevincine ortak olmasına katkı sağlanmış olacağını dile getirdi.
